سایت رسمی دکتر سید علیرضا آشفته

چرا بوکسیت سمنان مهم است؟

عصر معدن- سید علیرضا آشفته مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور ژئودالامپر در یادداشتی اختصاصی برای «عصرمعدن» نوشت:

ذخایر بوکسیت در حال حاضر تنها کانسنگ‌های باارزشی هستند که از آنها آلومینیوم و در بعضی موارد گالیم، آهن، ژرمانیوم، عناصر نادر خاکی و نیکل استحصال می‌شوند. در حدود 85 درصد تولید جهانی بوکسیت تبدیل به فلز آلومینیوم می‌شود و بقیه آن برای تولید مواد دیرگداز، تهیه مواد ساینده، تولید سیمان، صنایع شیمیایی، صنعت فولاد، صنعت جوشکاری و تصفیه نفت استفاده می‌شود.ذخایر بوکسیتی را بر اساس سنگ‌شناختی بستر می‌توان به دو گروه اصلی بوکسیت‌های با سنگ بستر آلومینوسیلیکاتی و کربناتی تقسیم کرد. بر این اساس بوکسیت‌های نوع اول خود شامل بوکسیت‌های لاتریتی و تخریبی هستند. بوکسیت‌های با بستر کربناتی که بوکسیت های کارستی هم نامیده می‌شوند حدود 14 درصد ذخایر بوکسیت جهان را تشکیل می دهند و در میان آن نوع مدیترانه ای به صورت گستردهای بررسی شده است.ذخایر بوکسیتی مهم و شناخته شده در ایران از نظر موقعیت مکانی در چهار منطقه واقع شده اند. شمال باختری ایران مثل بوکان و شاهین دژ، ارتفاعات زاگرس چین‌خورده، رشته‌کوه‌های البرز و فلات مرکزی ایران. این بوکسیت‌ها از نظر زمانی محدود به پرمو – تریاس، تریاس پسین و کرتاسه میانی(آلبین فوقانی-سنومانین-تورنین زیرین) هستند. ذخایر بوکسیت محور سمنان – دامغان یکی از پتانسیل‌های معدنی بزرگ آلومینا در کشور محسوب می شوند. در این محور پنج ذخیره مهم به نام‌های شهمیرزاد، جام، گانو، تاش و رضاآباد حضور دارند که اغلب توسط تشکیلات زمین‌شناسی تریاس و ژوراسیک محاط شده اند.بوکسیت‌های این محور به شکل چینه‌سان در مرز بین سازندهای الیکا و شمشک قرار دارد. نوع بوکسیت سمنان از نوع افق تریاس فوقانی بوده که در تریاس فوقانی رویداد تکتونیکی بسیار مهم سیمیرین پیشین اتفاق افتاده است. بر اثر این رویداد تکتونیکی رسوبات تریاس بالایی در قسمت‌هایی به نهشته های ذغالی و بوکسیت تبدیل شده‌اند. کانسارهای بوکسیت محور سمنان – دامغان به ترتیب شامل گانو، شهمیرزاد، جام، رضاآباد و تاش است.منطقه گانو در 65 کیلومتری شمال شرقی سمنان واقع شده است این ذخیره همراه با شهمیرزاد می تواند تامین کننده بخشی از نیاز جاجرم باشند.تشکیل بوکسیت در ناحیه گانو به صورت درجا زا بوده است. یعنی موارد رسی به این محل حمل شده و فرآیند بوکسیتی شدن در محل صورت گرفته است. کمر پایین ماده معدنی را آهک و دولومیت های بخش فوقانی سازند الیکا(تریاس) تشکیل می دهند و کمر بالای ماده معدنی را شیل و ماسه سنگ های سازند شمشک به سن ژوراسیک تشکیل می دهند. بنابراین افق بوکسیتی در این منطقه در سر حد رسوبات آهک و دولومیتی الیکا(تریاس) و شیل و ماسه سنگ های شمشک(ژوراسیک) قرار دارد.رنگ بوکسیت در این ناحیه قرمز متمایل به قهوه ای ارغوانی تیره تا سبز تیره تغییر می‌کند. رنگ ماده معدنی از پایین به بالا تیره تر می شود. ذخیره به صورت لایه ای است و بافت بوکسیت از دانه ریز ، حفره ای تا اللیتی تغییر می کند. ذخیره کل منطقه برای عمق 60 متر در حدود 3.2 میلیون تن با عیار 47.6 اکسید آلومینیوم و 11.15 سیلیسیوم است. بوکسیت شهمیرزاد که در 26 کیلومتری شرق سمنان قرار دارد..در بوکسیت شهمیرزاد کمر پایین ماده معدنی را آهک و دولومیتهای سازند الیکا(تریاس) تشکیل می‌دهند.در بعضی از نقاط کمر پایین را گدازه های الیوین دار به رنگ سبز مایل به سیاه تشکیل می‌دهد. کمر بالای ماده معدنی را شیل و ماسه سنگ های سازند شمشک (ژوراسیک) تشکیل می دهد بنابراین افق بوکسیت دار در منطقه شهمیرزاد بین نهشته های آهک و دولومیت سازند الیکا(کمر پایین) و شیل و ماسه سنگ های سازند شمشک(کمر بالا قرار دارد) ضخامت لایه بوکسیت حداکثر به 3 متر می رسد و گسترش آن حدود 1 کیلومتر است. این لایه با رنگ قرمز متمایل به قهوه ای تا ارغوانی در سطح زمین به خوبی مشاهده می شود.با توجه به نیاز روزافزون صنایع کشور به منابع ذکر شده بالا اکتشاف و شناسایی ذخایر بوکسیتی بیش از هر زمان دیگری در کشور احساس می‌شود. با توجه به مسائل مطروحه فوق بررسی‌های زمین‌شناسی اقتصادی جهت شناسایی پتانسیل‌های مناسب این ماده معدنی در کشور حیاتی به نظر می‌رسد.